140. rocznica „Konferencji Kongoˮ w Berlinie okazją do krytycznego zmierzenia się z jej spuścizną
#Berlin #KonferencjaKongo #140.rocznica #Roth #kolonializm #skutki #rozliczenie
Jedną z centralnych spraw polityki kulturalnej w Niemczech jest kwestia restytucji dóbr kultury o kontekstach kolonialnych do krajów ich pochodzenia. Ważnego znaczenia nabrała więc w tym kontekście 140. rocznica „Konferencji Kongo”, określanej też mianem „Konferencji Berlińskej”, która zwołana została w Berlinie 15 listopada 1884 r. przez Otto von Bismarcka. Uczestniczyli w niej przedstawiciele europejskich mocarstw kolonialnych, USA i Imperium Osmańskiego. Jej efektem końcowym było stworzenie podstaw do dalszej kolonizacji kontynentu afrykańskiego, rywalizacja o strefy wpływów między mocarstwami i walka o niezajęte jeszcze obszary.
Nawiązując do tej rocznicy, minister stanu ds. kultury Claudia Roth zwróciła uwagę, że konferencja ta symbolizuje „systemem bezprawia” kolonializmu oraz „brutalny i systematyczny wyzysk” państw afrykańskich przez mocarstwa kolonialne. Podkreśliła, że wyrządzone wówczas krzywdy pozostawiły głębokie rany, które do dzisiaj są widoczne. Uważa zatem, że rocznica „Konferencji Kongo” powinna być dla nas przestrogą i misją jednocześnie.
W przekonaniu Roth historia kolonializmu i pamięć o tamtym bezprawiu powinny stać się w większym stopniu częścią niemieckiej kultury pamięci. Traktuje to jako swe zadanie, ale też jako zobowiązanie do działania na rzecz „bardziej sprawiedliwej” teraźniejszości i „nowej, wspólnej” przyszłości. Roth podkreśliła przy okazji, że ważną sprawą dla obecnego rządu w zakresie polityki kulturalnej było i jest krytyczne przepracowanie niemieckiej przeszłości kolonialnej, wzmocnienie współpracy międzynarodowej poprzez partnerski dialog z krajami pochodzenia i tamtejszymi społeczeństwami, oparty na zasadach równoprawnych (Partnerschaft auf Augenhöhe), a także zwrot obiektów o kontekstach kolonialnych.
Na dowód aktywności jej resortu w tym zakresie Roth podała kilka przykładów inicjatyw i projektów realizowanych w ostatnich latach dzięki wydatnemu wsparciu ze strony pełnomocnika rządu federalnego ds. kultury i mediów (BKM), np. stowarzyszenie Kulturstiftung des Bundes (finansowane ze środków BKM) dotuje aktualnie 5-letni modelowy projekt w Berlinie pt. „Dekolonizacja – kultura pamięci w mieście”. Jest to program obejmujący wystawy i wydarzenia oraz kwerendy badawcze (do końca 2024 r.).
Przywołanie pamięci o 140. rocznicy „Konferencji Kongo”, na której decydowano o losie kontynentu afrykańskiego, bez udziału przedstawicieli państw go zamieszkujących, posłużyło w Niemczech jako przyczynek do uświadomienia konieczności krytycznego rozliczenia się (w różnym wymiarze) z okresem kolonializmu niemieckiego i zmierzenia się z jego skutkami oraz niesprawiedliwością, jaka się z tym wiązała, do czego nawołuje wielu polityków koalicji rządzącej, w tym zwłaszcza minister Roth. (M. Wagińska-Marzec)